Gisteren heb ik een blog gepubliceerd over de extreem zorgelijke situatie waarin de Nederlandse retail nu zit en hoe het kabinet daar mee omgaat. In dat stuk kwam ook het winkelen op afspraak aan de orde. Over de precieze berekeningen en de aannames kwamen diverse vragen, vandaar als aanvulling een uitgebreidere toelichting op de effecten van het winkelen op afspraak.
Nijmegen als case
Om te kijken wat een realistische inschatting van het effect van winkelen op afspraak is, hebben we er één stad uitgelicht. We bekijken naar wat de effecten op bezoekersaantallen zouden kunnen zijn in Nijmegen, één van de 10 drukstbezochte winkelsteden van Nederland. Nijmegen is een stad met 60.000 m² verblijfsruimte op straat en een winkelvoeroppervlak (WVO) van ruim 130.000 m².
In 2018 kwamen daar op een zaterdag 43.000 unieke bezoekers tussen pakweg 10-17 uur.
In september 2020 is opnieuw een telling uitgevoerd. Hoewel het aantal beperkingen in verband met corona op dat moment relatief klein was, lag het bezoekersaantal met 26.200 unieke bezoekers over de gemeten zaterdag aanzienlijk lager dan in 2018. Deze bezoekers kwamen niet netjes gespreid over de dag.
- Tussen 14 en 15 uur was het duidelijk het drukst en was bijna 30% van deze bezoekers, 7.500 aanwezig in de stad.
- Als twee derde daarvan in een winkel verbleef, liep een derde op straat, dat zijn 2.500 mensen.
- Bij 60.000 m² verblijfsruimte betekent dat er voor 1 persoon 24 m² beschikbaar was: méér dan voldoende dus om 1,5 meter afstand te houden.
Hoe verhoudt dit zich nu tot het winkelen op afspraak?
Daarvoor zullen we het te verwachten bezoekersaantal van winkelen op afspraak voor Nijmegen moeten uitrekenen. Die berekening is als volgt:
- Nijmegen heeft 297 niet-essentiële winkels, die in totaal 365 verdiepingen gebruiken.
- Veel kledingwinkels geven een tijdslot van 30 minuten andere winkels zoals Blokker en Hema geven 10 minuten. Gemakshalve ga ik dus uit van een tijdslot van 20 minuten.
- Dat betekent dat er per verdieping, 2 personen maal 3 tijdsloten per uur dus 6 personen per uur in de winkel komen.
- Op zaterdag zijn de meeste winkels tussen 10 en 17 uur open, dus 7 uur.
- Per verdieping trekt dit dus op een zaterdag maximaal 42 bezoekers, bij 365 vloeren zijn dat dus bijna 16.000 bezoekers over de dag. Niet elke winkel zal meedoen en niet alle tijdsloten zullen altijd gevuld worden. Dat zorgt dan dat ik de schatting bijstel tot ongeveer 13.000 bezoekers voor een zaterdag, verspreid over de hele dag.
Dan gaan ook de contactberoepen weer open. Nijmegen heeft er daar 72 van en als we daar algemene kengetallen op los laten, dan levert dat ongeveer 4 duizend bezoekers extra op.
Tot slot wonen er mensen in de stad en de dagelijkse winkels zijn gewoon open, dus toen alleen de essentiële winkels open waren, had het centrum van Nijmegen in januari en februari naar schatting ongeveer 8.000 bezoekers op een zaterdag. Die mensen zullen er de komende tijd nog steeds zijn.
Kortom, als we dit allemaal bij elkaar optellen, zouden we op een aantal van maximaal 25.000 verspreid over de zaterdag komen. Maar hier zitten natuurlijk ook combinatiebezoeken in. Veel mensen zullen als ze toch naar de stad gaan bij twee verschillende winkels een tijdslot boeken of ze bezoeken 1 winkel en hebben ook een afspraak bij de kapper gemaakt. Heel voorzichtig ga ik ervan uit dat gemiddeld, mensen anderhalf bezoek gaan boeken. Dan kom ik in totaal uit op 19.400 unieke bezoekers op een zaterdag in Nijmegen. Dat is ruim de helft minder dan de pre corona aantallen (± 45.000) en ruim minder dan onze telling van september 2020 toen alle winkels en horeca onder voorwaarden open waren (ruim 25.000) en toen was het ook al niet druk.
Minder druk op beschikbare ruimte
Naast dat het aantal unieke bezoekers een stuk lager ligt, zijn er nog drie aspecten die ervoor zullen zorgen dat er veel minder druk op de beschikbare ruimte komt te liggen dan in september het geval was.
- Betere spreiding over de dag: Door het boeken van tijdsloten, zowel in de winkels als bij de contactberoepen zal de spreiding over de dag zelf heel veel beter zijn. De geschatte 19.400 bezoekers zullen vrijwel gelijk verspreid over de dag komen. Per uur zijn er dan 2.700 bezoekers in de stad, een stuk minder dan de 7.500 die wij in september tussen 14.00u en 15.00u telden. Als opnieuw een derde van deze mensen op straat loopt, zijn dat er 900. Met de 60.000 m² beschikbare ruimte geeft dat elke persoon 67 m²(!) ruimte.
- Betere spreiding door de stad: Normaliter zijn er grote verschillen in drukte per straat. In september was het op de drukste plekken van Nijmegen 4 keer drukker dan op minder drukbezochte plekken. Ook hier zorgt het winkelen op afspraak voor een veel betere spreiding. De grootste winkeldichtheid zit op die drukste plekken, dus die zullen nog steeds iets drukker zijn, maar de verschillen zullen veel minder groot zijn dan in september. Toen ontstonden er geen knelpunten in de stad, nu dus al helemaal niet.
- Mensen zijn sneller weg: Voor deze analyse zijn we er gemakshalve vanuit gegaan dat mensen de komende weken net zolang in de stad verblijven als vorig jaar is gemeten (ca. 70 minuten gemiddeld). Nu de horeca nog dicht is en window shoppen geen zin heeft omdat je toch niets direct mag kopen, lijkt die aanname te ruim. Mensen zullen veel sneller weer weg zijn dan vorig jaar, waardoor het aantal gelijktijdige bezoekers op een moment ook veel lager zal liggen. Je zou met het afschalen van parkeermogelijkheden binnenlands toerisme nog verder kunnen ontmoedigen, maar een insteek ‘kom doelgericht alleen’, zorgt al voor een korter verblijf en ontmoedigt binnenlands toerisme. Winkelen in je eentje is geen fun, maar vooral functioneel.
Voordeel van shoppen op afspraak is natuurlijk – met name voor de overheid – dat door de reserveringen de hoeveelheid mensen in de stad op enig moment voorspelbaar en beheersbaar is. Verder kunnen de reserveringslijsten als extra aanvulling voor bron- en contactonderzoek worden gebruikt. Kortom, de mogelijkheid tot winkelen op afspraak onder de huidige voorwaarde van twee per verdieping zal de stad ietsje drukker maken dan in januari en februari, maar in een stad als Nijmegen komt dat nog niet in de buurt van de situatie in september 2020. Toen leidde dat niet tot problemen dus nu zeker ook niet.
Voor grotere retailers is twee klanten per verdieping echter een niet realistisch verdienmodel.
Uit voorgaande berekening blijkt dat het effect voor de drukte op straat minimaal zal zijn. De vraag is dan ook opportuun of er voor grotere winkelpanden niet meer ruimte geboden zou kunnen worden.
Daarom is eenzelfde berekening gemaakt door afspraken niet per winkel toe te delen, maar naar oppervlakte van de winkel.
Supermarkten mogen 1 klant per 10 m² en dat werkt nu al een jaar prima, en ook in alle andere winkels gold vorig jaar een minimum van 1 persoon per 10m2. Maar in niet-essentiële winkels wordt anders gewinkeld en is sprake van meer interactie met personeel. Daarom lijkt een ruimer aantal van 25 m² per klant een veiliger voorstel zolang de routekaart bijvoorbeeld niveau 4 ‘zeer ernstig’ aangeeft. Daarbij gaan we voor de berekeningen uit van een maximum van 30 bezoekers als maximale groepsgrootte, dus voor heel grote winkels wordt het aantal afspraken tegelijkertijd gemaximeerd op 30.
Kijken we dan opnieuw naar de Nijmeegse winkels, dan kunnen we per winkel op basis van het oppervlak het aantal gelijktijdige afspraken berekenen. Dat zijn er dan 2.190. Zoals hierboven aangegeven verwachten wij gemiddeld 3 afspraken per uur, dus zijn er dan maximaal 6.570 afspraken per uur. Opnieuw zal niet alles gevuld zijn en niet elke winkel doet mee, dus reëel zullen dat er 5.300 zijn. Daar komen dan de kappersbezoekers bij (540 p.u.) en de vaste bezoekers voor dagelijkse boodschappen en bewoners (1.200 p.u.). Ook hier zullen mensen weer afspraken gaan combineren, dus zijn dat 4.700 unieke bezoekers per uur.
Nog steeds ruim minder dan de 7.500 die wij in september 2020 tussen 14.00 u en 15.00 u – dus op het drukste moment van de dag – telden.
De 4.700 bezoekers leveren op straat ook geen problemen op, als – net zoals eerder aangeven – twee derde is binnen is en een derde loopt buiten, dus lopen er maximaal 1.570 mensen tegelijk op straat. Die hebben 60.000 m² tot hun beschikking, dus op straat heeft iedereen 38 m² tot zijn of haar beschikking. Buiten dat dit ruim genoeg is, zijn de aantallen voorspelbaar, beheersbaar, gemaximeerd, is bekend wie ze zijn én stromen ze door.
Tot slot: wat doen onze buurlanden?
In België ligt het aantal besmettingen per 100.000 inwoners over de afgelopen 7 dagen maar een fractie lager ligt dan Nederland (21 vs. 26). Hier zijn de winkels al lange tijd – onder voorwaarden vergelijkbaar met die wij deze zomer hadden – gewoon open.
In Duitsland is er een heel heldere en duidelijk routekaart waar stapsgewijs wordt gewerkt aan een heropening van de winkels. De eerste stap vindt komende maandag, 8 maart plaats als kleinere winkels heropenen, met 1 klant per 10 m² voor de kleinste winkels en 1 per 20 m² voor de iets grotere. Voor grote winkels geldt in Duitsland ook winkelen op afspraak, maar dan met 1 klant per 40 m². Dit wordt dan stapsgewijs verruimd richting winkelen onder voorwaarden die vergelijkbaar zijn met vorig jaar zomer per 5 april.
Overheid: Red de Retail!
Straks is dan misschien het virus onder controle, maar de retail op sterven na dood. Zoals ik berekend heb is er voldoende ruimte voor versoepeling, zonder dat dit gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Verder laat België zien, dat met opening onder vergelijkbare voorwaarden als bij ons in de zomer, het aantal besmettingen nog steeds onder controle is.
