De provincie Noord-Brabant heeft recent haar visie op de detailhandel gepresenteerd. Voor de toekomst probeert zij de detailhandelsstructuur toekomstbestendig te maken en te houden. Een belangrijk initiatief want los van de economische waarde die de retailsector heeft, is het ook een belangrijke vorm van vrijetijdsbesteding. Als de provincie erin slaagt een actieve bijdrage te leveren aan een vitale detailhandelsstructuur kan ik dat alleen maar toejuichen. Zaterdag 19 januari heb ik onder deze kop mijn opinie gegeven in het Brabants Dagblad. Bij deze ook op ons blog.
Enkele kanttekeningen
Ik wil bij dit initiatief wel enkele kanttekeningen plaatsen. In de visie van de provincie komt een redelijk negatief beeld van de Brabantse detailhandel naar voren. Er wordt gesproken over een sterk oplopende leegstand en internetbestedingen die al 11% van de detailhandelsbestedingen zouden beslaan. Beide trends behoeven enige nuancering.
Internetbestedingen
De bestedingen op het internet die door de provincie worden genoemd zijn niet alleen detailhandelsbestedingen. Het grootste aandeel van deze bestedingen wordt echter gedaan aan reizen en verzekeringen, wat helemaal geen detailhandelsbestedingen zijn. Daarmee is het aandeel van het internet in de detailhandelsbestedingen circa 5%, in plaats van de 11% waar de provincie over spreekt. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat veel winkelketens webshops openen, maar dat zij die opening niet als vervanging zien van hun fysieke winkel. Internetverkoop is dus niet altijd een vervanging van detailhandelsverkoop.
Leegstand
De leegstand in Brabant is de laatste jaren opgelopen. Deze bedroeg in 2007 4,2% van het totale winkeloppervlak en is op dit moment 7,0%. Dat is een forse toename, maar naar ons idee voor het overgrote deel een gevolg van de economische crisis. Wat vooral opvalt is dat de leegstand in 2012 veel minder sterk is gestegen dan de jaren ervoor. In aantal winkels zijn er vorig jaar per saldo slechts 41 extra winkels leeg komen te staan. Over de hele provincie gerekend lijkt me dat geen schokkende toename.
Lokaal maatwerk
Op provinciaal niveau bedraagt de leegstand 7,0% van de winkelmeters. Tussen de verschillende gemeentes bestaan echter grote verschillen. Koploper is de gemeente Geertruidenberg met bijna 19% leegstaand winkeloppervlak. Helemaal aan de andere kant staat de gemeente Vught waar minder dan 1% van het winkeloppervlak leeg staat.
Algemeen wordt nu geroepen dat er geen nieuwe plannen meer mogen worden ontwikkeld. Ook de provincie Noord-Brabant pleit hiervoor in haar discussienota. Ik vind dat echter te kort door de bocht. Op sommige plekken moet absoluut eerst een oplossing worden gevonden voor de bestaande leegstand voor er kan worden nagedacht over nieuwe initiatieven. Op andere plekken kan echter juist behoefte zijn aan uitbreiding. Bijvoorbeeld omdat supermarkten niet de juiste maat hebben.
Vernieuwing is noodzaak
Vernieuwing is een absolute noodzaak. De detailhandel is dynamisch en de wensen van de consumenten veranderen in hoog tempo. Schaalvergroting, branchevervaging, de opkomst van internationale winkelketens zijn trends die het Nederlandse winkellandschap de afgelopen jaren hebben veranderd en naar mijn mening ook versterkt. Om nu een grote kaasstolp over de Brabantse detailhandelsstructuur te zetten en elke vernieuwing in de kiem te smoren is volgens mij ook niet de oplossing. Consumenten zullen dan op termijn niet meer het aanbod in de steden kunnen vinden wat zij wensen. Dan kun je verwachten dat consumenten juist gaan uitwijken naar het Internet of hun heil over de grens gaan zoeken. Ik zie echter ook dat de situatie waarin jaarlijks landelijk een half miljoen vierkante meter winkelruimte aan de voorraad werd toegevoegd voorlopig niet meer moet terugkomen. Maar zoals zo vaak ligt ook hier de waarheid in het midden.
De provincie Noord-Brabant onderkent het belang van een vitale detailhandelsstructuur. Ik denk dat dit alleen kan als er ook ruimte is en blijft voor vernieuwing. Die vernieuwing kan niet altijd alleen maar aan de markt worden overgelaten en ook niet altijd aan de gemeentes. Het effect van veel initiatieven overschrijdt de gemeentegrens. Regie op provinciaal of landelijk niveau is daarbij noodzakelijk. Dat de provincie die rol nu oppakt is heel goed, maar daarbij moet zij niet bij voorbaat elk nieuw initiatief in de kiem smoren.